Lem lép hạt lúa là một loại bệnh thường xuyên gặp phải ở cây lúa, chúng gây thiệt hại nghiêm trọng đến sản lượng và chất lượng của đồng lúa nếu không được phát hiện và phòng trị sớm. Trong bài viết này, hãy cùng AZ Farming tìm hiểu về tác nhân gây bệnh và cách phòng trị bệnh lem lép hạt lúa hiệu quả nhé!
#1 Lem lép hạt lúa là gì?
Lem lép hạt lúa là tên gọi chung để chỉ hiện tượng hạt lúa có vỏ trấu sậm màu biến đổi từ màu nâu đến đen; từ đen lốm đốm đến đen toàn bộ vỏ trấu bao gồm cả trên hạt lúa có gạo và hạt lúa lép không có gạo ở giai đoạn cây lúa còn trên đồng ruộng trước khi thu hoạch.
Dựa vào đặc điểm hình thái màu sắc của hạt lúa mà có thể chia bệnh thành 3 loại là:
• Lép trắng: là hiện tượng mà hạt lép có màu trắng khi mới trổ ra.
• Lép xanh: là hiện tượng mặc dù lúa đã trổ nhưng vẫn có những hạt lép màu xanh.
• Lép đen: là hiện tượng mà hạt lép có màu đen, nâu đen, do các tác nhân bên ngoài như vi khuẩn, nấm bệnh và cả nhện gié.
#2 Tác nhân gây bệnh lem láp hạt
Có 3 nguyên nhân chính gây bệnh lem láp hạt lúa là: do loài nhện gié, do vi khuẩn và do nấm bệnh. Bên cạnh đó thì tác động của môi trường bất lợi cũng tạo điều kiện thuận lợi cho loại bệnh hại này.
Nấm: nghiên cứu cho thấy có đến 12 loại nấm khác nhau gây nên loại bệnh này trên hạt lúa và đây chính là nguyên nhân gây lem lép hạt phổ biến nhất. Một số loài nấm gây bệnh lem lép hạt lúa như: Bipolaris oryzae, Alternaria padwickii, Fusarium sp, Phoma sp, Curvularia lunata, Microdochium oryzae, Pyricularia oryzae, Sarocladium oryzae, Septoria sp, Ustilagonoides virens, Tilletia barclayana.
Vi khuẩn Pseudomonas glumae (Bukhoderia glumae): loài vi khuẩn này làm thối đen hạt hoặc gây vết bệnh trên vỏ hạt.
Nhện gié: nhện gié thường sống trong các bẹ lá lúa, khi mật độ cao chúng bò lên trên bông lúa chích hút các gié lúa đang phát triển, những bông lúa bị hại thường mọc thẳng đứng và phần lớn số hạt đều bị lép.
#3 Điều kiện phát sinh và lây lan bệnh lem lép hạt
• Điều kiện môi trường và kỹ thuật canh tác: mưa nhiều, ẩm độ cao sẽ tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Sạ dày, bón phân không cân đối, bón thừa phân đạm cũng là nguyên nhân gây bệnh.
• Trên các đồng ruộng nhiễm phèn, nhiễm mặn thì các bệnh gạch nâu, đốm nâu sẽ phát triển mạnh và cũng làm cho hạt lúa bị lem lép về sau.
• Cỏ dại trong ruộng lúa cũng là ký chủ cho nấm bệnh phát triển và phát tán cho ruộng lúa. Ngoài ra, các loại sâu bệnh tấn công lúa vào giai đoạn đòng trổ như bệnh đạo ôn cổ bông, rầy nâu, sâu cuốn lá nhỏ, bọ xít cũng làm gia tăng bệnh lem lép hạt.
• Thời kỳ cây lúa dễ mẫn cảm với bệnh là từ lúc lúa trổ bông đến chín sữa và rơi vào những tháng có nhiệt độ thấp, ẩm độ không khí cao, lượng mưa lớn và số ngày mưa nhiều.
#4 Cách phòng và trị bệnh lem lép hạt lúa
Phòng lem lép hạt bằng biện pháp canh tác
• Chọn hạt giống lúa tốt, ít mầm bệnh, nếu tại địa phương có các lọa giống khác bệnh thì càng tốt. Không lấy lúa ở mùa vụ trước bị lem lép hạt để làm giống.
• Gieo cấy lúa vào thời kỳ thích hợp để khi lúa trổ không trùng với thời kỳ mưa gió nhiều; khi lúa có đòng – trổ không để ruộng bị khô hạn.
• Bà con cần bón phân đầy đủ và cân đối tùy theo giống lúa điều kiện đất đai, mùa vụ của từng vùng để cây lúa khỏe mạnh và có khả năng kháng các lạo sâu bệnh.
• Làm sạch cỏ dại ở đồng ruộng và trên bờ để nhện, cỏ dại là loại ký chủ của nhiều nấm gây bệnh trên lá và hạt lúa.
Phòng trị lem lép hạt lúa bằng thuốc hóa học
Xử lý hạt giống trước khi gieo sạ: ngâm hạt lúa giống từ 24 – 36 giờ với hoạt chất Carben dazim (Vicarben 50HP), Benomyl (Viben 50BTN) nồng độ 3 ‰ sau đó giờ vớt ra rửa sạch bằng nước trong sau đó ủ bình thường.
Đối với bệnh lem lép hạt lúa thì tiến hành phun phòng sẽ mạng lại hiệu quả hơn là phun trị. Hiện nay thuốc Tilt Super 300EC vẫn là loại thuốc có hiệu quả nhất cho việc phòng trị bệnh, ngoài ra còn có một số loại thuốc khác bà con có thể tham khảo như: Keviar 325SC, Amistar Top 325SC, Anvil 5SC, Nativo 750WG
Để phòng bệnh lem lép hạt lúa hiệu quả thì thời gian phun là yếu tố rất quan trọng. Bà con nên phun phòng sớm vì để bệnh xâm nhập vào hạt lúa rồi mới phun thì không hiệu quả. Phun hai lần vào thời kỳ lúa bắt đầu trổ và trổ đều giúp hạn chế các loại nấm phát triển trên vỏ hạt lúa.
Chú ý: nếu phun thuốc muộn khi lúa vào mẩy hoặc chín sữa thì hiệu lực thuốc không cao. Phun vào giai đoạn đòng trổ này còn giúp phòng trừ được các bệnh khác như đốm vằn, đạo ôn cổ bông, vàng lá chín sớm, thối bẹ lá đòng.
Các loại nấm bệnh gây hại công trồng phổ biến
Xin Chào! Tôi là Bao Pham với sở thích nghiên cứu nông nghiệp tôi đã thành lập AZ Farming, với mong muốn đồng hành cùng những người yêu thích nông nghiệp và làm vườn…Cùng xây dựng một nền nông nghiệp xanh sạch hiện đại bền vững.